|
w. HOLWIERDE (VÓÓR 1594)
1. Gebouwen
a. Kerk.116
1. Gewelfschilderingen
| [367] | [ANNO DOMIN]I MCCCCLXIII POP[TATUS] DE EMEDA CURA[TUS] ... BEND ...
| N.B. Afgebeeld: LGK, afb. 70. |
| GDW, blz. 116, nr. [367]. |
|
| [368] | Een dubbele zwarte adelaar.
| N.B. Afgebeeld: LGK, afb. 70. Vergelijk: GDW, nrs. 483, 505. |
| GDW, blz. 116, nr. [368]. |
|
h. Pastorie
1. Gedenksteen
| [369] | FUNDAMENTA FECIT CACUMINAQUE RURSUM IMPOSUIT AEDIBUS HIS DOMINUS HERMANNUS DOCCUM ANNO A CHRISTO GENITO 1561. SPES NOSTRA DEUS.
| N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: KGO, blz. I68d. Zie: GDW, nr. 480. Herman van Dokkum, abt van Feldwerd [Oldenklooster]. |
| GDW, blz. 116, nr. [369]. |
|
2. Klokken, uurwerken, windvanen enz.
a. Klok
| [370] | DNS POPTATUS DE EMEDA, IURATUS UIBOL LUIRT ULBEN TAKENS HERE TIDI GNAE AMMO TO EAMSVERT, RENEKO BENTNA. ANNO DNI MCCCCLXVII, MARIA BIN IK GHEHETEN, DAT KERSPEL TO HOLVERDE LET M I G.
| N.B. Nationaal bejaardmuseum, Asten (N.Br.). Tekst tussen WURATUS, bedoeld is CURATUS, en AMMO ten gevolge van misgieting deels onleesbaar. HERE TIDI GNAE zou kunnen betekenen HEREDITARII GENEROSAE, edele eigenerfden. Afgebeeld: De warf, 1955/1956 blz. 146. |
| GDW, blz. 116, nr. [370]. |
|
b. Uurwerk en lantaarn
1. Gedenkbord
| [371] | ANNO DOMINI 1567 IS DIT UUHRWARCK MIT DE LANTERNE GEMAEKET DO DE WERDIGE HEER LAMBARTUS KNASSE PASTOER UND DE ERBARE OCCO HAYES, ARENT GERRYS, OLDE STEVEN SMIT KERCKVOGEDEN WEREN IN DER TYT.
| N.B. Afgebeeld: GDW, plaat VI; GRK, 71 (1990) 39. Uurwerk en lantaarn lichtbaken voor schippers op Eems. Adriaan Ripperda, zoon van Unico Ripperda en Judith van Twickelo. Zie: RIP, Blatt 2, Nr. 43. |
| GDW, blz. 116, nr. [371]. |
|
3. Meubilair
a. Bank
| [372] | Wapens, vergezeld van het jaartal 1559: Rechts: In blauw twee tegen elkaar klimmende gouden halve leeuwen. Links: In blauw drie gouden rozen, in het schildhart vergezeld van een gouden penning [Eysens].
| N.B. In rijkskleuren goud en blauw sedert restauratie, 1945-1950. Afgebeeld: GDW, plaat VII. MON, plaat XVI. Vergelijk: GDW, nrs. 291, 505. |
| GDW, blz. 116, nr. [372]. |
|
4. Gedenktekenen
a. Grafzerken
| [373] | A° 1575, DEN ... RUSTE IN DEN HEREN DE EERENTFESTE UND ERBARE EPPO TO NANSZUM.117
Wapen en helmteken: To Nansum. Schildhouders: twee leeuwen.
Kwartieren: I To Nansum. II een boom. III en IV onherkenbaar. |
| GDW, blz. 116, nr. [373]. |
|
| [374] | Een boerderij te Klein Wierum, waarvan volgens overlevering het voorhuis in het begin van de achttiende eeuw nog diende tot vermaning der doopsgezinden, bezat een gevelsteen, waarop: PETER GERRITS TE KLEYWERUM ENDE HENSTE ZYN HUSVROU A° ..41.
| Het onleesbaar geworden jaartal moet 1541 zijn, 'daar men tevoren op een in de kerk gelegene grafzerk dien zelfden naam las en voor het jaar, waarin den overledene gestorven was, 1580 vond'. |
| N.B. Vermeld: CVO. Andere vermelding: PETER GERREITS TO MEIWERUHEM ENDE HEMSTE SIN HUSFROU ..45. Zie: GMV, 1919, blz. 19, nr. 4074. |
| GDW, blz. 117, nr. [374]. |
|
at. HOLWIERDE (NA 1594)
1. Klokken, uurwerken en windvanen
a. Klok
| [1960] | S.STEPHANUS BIN IC GEHETEN, HOLWIERDA HEFT MI LATEN GIETEN. A" 1620, ALS DE W. W. JOANNES A LAXTEN, DE E.E. REMMERT VAN BERUM, DE E.E. COPPEN TOE NANSUM UND PETRI JACOBI P.N. PASTOR UND KERCKVOGDEN WEREN. IN DIEBIS ILLIS W. SCULTES, ORGANIST. IOANNES SIMON ET ANTHONIUS FILIUS ET PETRUS TOLY, GALLI, ME FECERUNT.
| N.B. Sedert 1854 niet meer aanwezig. Vermeld: Provinciale groninger courant, 2 mei 1854, bijvoegsel. CVO. HMD. Vergelijk: A. Pathuis en M. A. de Visser. Beredeneerde lijst van torenklokken in de provincie Groningen. Groningen 1945. Nr. 240. |
| GDW, blz. 378, nr. [1960]. |
|
2. Meubilair
a. Orgel
| [1961] | ANNO MDCLXIII IS DIT ORGEL VERNIEUT EN VERMEERT DOOR MR. H. HUIS ALS DE WELGELER. EMANUEL GEMMINGA PASTOR, JOH. BOUWES ENDE A. JACOBS KERCKVOOGDEN WAREN IN DIER TYT.
GLORIA IN EXCELSIS. LOOFT GODT MET SNARENSPEEL ENDE ORGELEN. DATE DEO GLORIAM.
| GDW, blz. 378, nr. [1961]. |
|
b. Banken
| [1962] | Wapen: Van Berum.
| N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: RAG, Archieven hoge justitiekamer, inv. nr. 1172. Getuigeverklaring 17 september 1661. |
| GDW, blz. 378, nr. [1962]. |
|
| [1963] | Wapen: Doorsneden: A. in rood een omgewende uitkomende zwarte wolvekop; B. in blauw drie goudgeknopte zilveren mispelbloemen. [Van Welvelde].
| GDW, blz. 378, nr. [1963]. |
|
| [1964] | Onder het orgel bevindt zich een bank, voorzien van het jaartal 1740 en van den naam TJARK PAYTERS. Men zegt dat er 150 personen zijn, die hun recht op die bank kunnen laten gelden.
| N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: D. H. Ferré Jacobs. Voorheen en thans. Appingedam 1909. Blz. 55.379 |
| GDW, blz. 378, nr. [1964]. |
|
| [1965] | Wapen: Gevierendeeld: 1 en IV: in zilver op een groen terras een groene plant van drie uit een gemeenschappelijke stam kooiende gestengelde bladeren; II en III gevierendeeld: 1 en 4: in zwart een zilveren rechterschuinbalk; 2 en 3 in goud zeven zwarte ruiten, 1 en 2 en 1 en 2 en 1.
| GDW, blz. 379, nr. [1965]. |
|
3. Voorwerpen ten behoeve van de eredienst
a. Avondmaalsbekers
| [1966] | HOLWYRDER KERCKEBEKER, GEMAECKT ALS DE WEER WELGHE. HEER EMANUEL GEMMINGA PASTOOR, JAN BOUWENS, CORNELLIS CLAHSEN EN ARENT JACOBS KERCKVOOGDEN WEEREN 1N DER TIT. ANNO 1653.
| N.B. Afgebeeld: J. \V. Frederiks, Dutch silver. III. The Hague 1961. Fig. nr. 371. HLZ, nr. 57. |
| GDW, blz. 379, nr. [1966]. |
|
| [1967] | I.I. M.K. 1676
| N.B. Naamletters en jaartal op ondergeschikte plaats. Groninger keur onduidelijk 2,'H [= 1637;'1638]. Afgebeeld: AGP, blz. 28/29. Ook: J. W. Frederiks. Dutch silver. 111. The Hague 1960. Fig. nr. 363. Buitendien: HLZ, nr. 43. Schenking van F. Eisinga, 1873. Zie: De wapenheraut, 1908, blz. 286. |
| GDW, blz. 379, nr. [1967]. |
|
4. Gedenktekenen
a. Grafzerken
| [1968] | ANNO 1612, DEN 25 NOVEMBRTS, IS DE EDELE UNDE ERENTF. JOHAN VAN BERUM IN DEN HEREN VORSTORVEN, VORWACHTENDE EEN FROLICKE OPERSTANDINGE IN CHRISTO JESU.
| Wapens: Rechts: Van Berum. Links: Schatter. Helmteken: een vlucht, waartussen een heraldieke roos [Van Berum]. |
| GDW, blz. 379, nr. [1968]. |
|
| [1969] | ANNO DOMINI 1621, DEN 15 JUNY, 1S DE ERWERD. WOLGELERDE HEER JOHAN VAN LAXTEN DER OLDE, PASTOR THO HOLWERDA, IN DEN HEEREN ENTSLAPEN. SYMBOLUM: BENIGNITAS DEI COMES VITAE.
| Wapens: Rechts: Drie palen, elke paal op halve hoogte beladen met een aanziend mensenhoofd. Links: Gedeeld en een schildhoofd, beladen met drie eikels naast elkaar: I een dwarsbalk vergezeld van drie ruiten; II laag doorsneden: a. een staande haan; b. effen. Helmteken: drie lansen waaraan een vaantje beladen met een schuinkruis. |
| ANNO DOMINI 1626, DEN 13 JANNUARY, IS DIE E. UND VEEL DOEGETSAME VROUW GRETE HOITINGE, WEDUWE VAN ZAL. HEER JOHAN VAN LAXTEN, IN DEN HEEREN GERUSTET UNDE LICHT HIER BEGRAVEN. |
| GDW, blz. 379, nr. [1969]. |
|
| [1970] | Wapens: Rechts: To Nansum. Links: Lewe. Helmteken: To Nansum. Kwartieren: I To Nansum. II Lewe. III Swartte. TV Jarges.
| N.B. Misschien Coppen to Nansum, overleden in of na 1632. Zie: RAG, Archieven hoge justitiekamer, inv. nr. 1172. Getuigeverklaring 24 juli 1660. Ook: RAG, Genealogische verzameling, nr. 306, blz. 45 en 60. |
| GDW, blz. 379, nr. [1970]. |
|
| [1971] | ANNO 1644, DEN 17 FEBERUARI, IS DEN E. WERDI. ENDE WOLG. HEER JOHAN VAN LAXTEN, PASTOOR TOT HOLWIRDA, GODTZALICHLICKEN IN DEN HEEREN GERUSTET, VERWACHTENDE EEN VROELICKE OPERSTANDINGE IN CHRISTO JHESU. SIMBOLUM: BENIGNITAS DE[ COMES VITAE.380
| Wapens: Rechts: Drie palen, elke paal iets boven halve hoogte beladen met een aanziend kinderhoofd met krullen. Links: Een draak met vier adelaarsklauwen en opgeheven vlucht, ten dele gaand voorlangs huismerk nr. 305. Helmteken: drie lansen, waaraan een vaantje, beladen met een schuinkruis. |
| GDW, blz. 379, nr. [1971]. |
|
| [1972] | REVERENDUS DOCTIS. DOM. BENO UDEN, NATUS EMBDAE 1637, DEN 27 MAIL, DENATUS HOLWYRDAE DEN 1 NOVEMBER ANNO 1718 POSTQUAM MUNERE PASTORALI WENIGERMORAE 13 ANNOS, TOLBERDAE 7, HOLWYRDAE 36 STRENUE FNERAT DEFUNCTUS. SYMB.: ANCHORA SACRA CHRISTUS.
| Wapens: Rechts: Een anker schuinlinks. Links: Op een terras een boom en daartegen klimmend twee naar elkaar toe gewende windhonden. Helmteken: drie struisveren. |
| N.B. Wenigermoor in Oostfriesland, nu Wecnermoor. |
| GDW, blz. 380, nr. [1972]. |
|
| [1973] | JOHANNES RYPMA, PREDICANT EN KERKVOOGD TOT HOLWIERDE, GEBOREN DEN 1 FEBR. 1693, GESTORVEN DEN 17 MAY 1757 IN 'T 38sm JAAR ZYNER BEDIENINGH.
| Wapen: Een omgekeerde keper met arcering als metselwerk, vergezeld van boven van een tussen twee bladeren uitkomende stengel, waarop een onbehaarde kogelronde zaaddoos van een papaversoort. |
| GDW, blz. 380, nr. [1973]. |
|
| [1974] | TER GEDAGTENIS VAN ANJE BOEWES, GEWEZEN DIERBARE EGTGENOOT VAN DE E. TAMME SEBES, SCHEPPER TOT HOLWYRDA, GEBOOREN DEN 20sTEN OCTOBRIS ANNO 1712, GESTORVEN DEN 14DEN DECEMBRIS ANNO 1762, VERWAGTENDE EEN OPSTANDINGE DER DOODEN DOOR JESUM CHRISTUM.
| GDW, blz. 380, nr. [1974]. |
|
| [1975] | 1802, DN 25 MAART, IS ANJE TJARKS IN DEN HEERE GERUST, OUD ZYNDE RUIM 24 JAAR EN 10 WEEKEN, HOOPENDE EEN ZALIGE OPSTANDINGE IN CHRISTO.
AL WIE DIT KERKHOF KOMT BETREEDEN / GEDENKT DOCH MAAR AAN MY / AL LIG IK HIER BENEDEN / IK BEN GEWEEST ALS GY.
| N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GSL, blz. 137. |
| GDW, blz. 380, nr. [1975]. |
|
| [1976] | TER GEDACHTENIS VAN H. KLEIN, IN LEEVEN OUD SCHOOLMEESTER EN ORGELIST IN HET CASPEL HOLWIERDA, IN HET 80STE JAAR ZYNS OUDERDOMS OVERLEEDEN DEN 19 MAART 1808, VERWAGTENDE EEN ZALIGE OPSTANDINGE DOOR JEZUS CHRISTUS.
| Wapen: Op water drie achter elkaar zwemmende eenden, vergezeld van boven van drie leliën naast elkaar. |
| OP AARD IS NU ZYN LOOP VOLBRAGT / ZYN LICHAAM LEID HIER NU TER NEEDER / TOD AAN DEN JONGSTEN OORDEELSDAG / WANNEER ZYN ZIEL MET 'T LICHAAM WEEDER / EN DAN MET GOD IN 'T HEEMELRYK / MOCHT VREUGD GENIETEN EEUWIGLYK. |
| GDW, blz. 380, nr. [1976]. |
|
Contact
Bron: A. Pathuis, Groninger gedenkwaardigheden. Teksten, wapens en huismerken van 1298-1814
(Assen/Amsterdam 1977), met aanvullingen en correcties door R.H. Alma.
Met dank aan Elibert Datema voor het scannen en ocr'en.
Aanvullingen en correcties graag naar mail redmeralma nl.
|
|
|
