Zuidbroek

by. ZUIDBROEK (VÓÓR 1594)

1. Gebouwen

a. Kerk

1. Gewelfschildering

[515][vermoedelijke tekst vóór de restauratie] ALS MEN SCREF DUSENT VIER HONDER YAER, / DAR NA ACHT END TACHTICH OPCREF [OPSCREF?], / DO WOERT DUSSE KERKE GESTOFFERT / ALS GOD INDEN HEMEL ASCENDEERT. / DE DO KERCKHER WAS HET HER HERMEN, / HER PHEBO WICARIUS VAN DE MEDEN, / HER IDO SYN EERSTE MYSSE SANCK. / DE KE[R]CKWOGEDE SINT DUS GENANT / EPPO ELLYKENS [of ELLYKES of evt. ELLYKS] SEER VAL BEKANT, / TYBBO [of LY[U]BBO] SIBENS OCK MYT SINER VLYT, / EGGE FOKENS. GOD SYE BENEDYT.
[tekst na de restauratie] ALS MEN SCREF DUSENT VIER HONDER YAER, / DAR NA ACHT END TACHTICH OPCREF / DO WOERT DUSSE KERKE GESTOFFERT / ALS GOD INDEN HEMEL ASCENDEERT / DE DO KERCKHER WAS HET HER HERMEN / HER POEBO WICARIUS VAN DE MEDEN. / HER IDO SYN EERSTE MYSSE SANCK / DE KECKWOGEDE SINT DUS GENANT / EPPO ELLYK9 SEER VAL BEKANT / TYBBO SIBEN9 OCK MYT SINER VLYT / EGGE FOKENS, GOD SYE BENEDYT.
Afkortingstekens '9' (voor -US) niet eenduidig oplosbaar.
Opmerkingen n.a.v. de gerestaureerde tekst:
Vergelijken we de foto's van vóór en na de restauratie, dan is de restaurator niet in alle gevallen zorgvuldig te werk gegaan te zijn. Sommige letters zijn van vorm veranderd en in een aantal gevallen is onjuist of onvolledig aangevuld. In een aantal gevallen is de eerst onleesbare tekst blijkbaar na schoonmaken beter zichtbaar geworden en plausibel aangevuld, maar het is in die gevallen niet mogelijk om de juistheid te controleren. Waar de letters terecht gereconstrueerd lijken te zijn, is dat hieronder niet besproken. HONDER YAER: de gerestaureerde tekst lijkt beter in overeenstemming met de foto. Vreemd is wel dat de E en R van YAER op de foto van vóór de restauratie met elkaar verbonden zijn, maar na de restauratie los zijn komen te staan.
OPCREF is op de oude foto niet herkenbaar en levert ook geen zinnige tekst op (tenzij OPSCREF bedoeld is). Enkel de resten van de gereconstrueerde letters P en C zijn te zien. De tekst is niet consequent op rijm gesteld en een plausibele rijmende oplossing zie ik niet.
DUSSE: De vorm van de U is merkwaardig. De foto van vóór de restauratie geeft een normalere vorm met een schreefje aan de linkeronderzijde.
Of de tekst GESTOFFERT of GESACRERT moet luiden, is op grond van de foto niet uit te maken. We moeten hier vertrouwen op de restaurator, maar voor de betekenis maakt het natuurlijk veel uit.
Het woord ASCENDEERT is blijkbaar zonder begrip gerestaureerd, want de letters END zijn onvolledig aangevuld. De tekst is in elk geval hierdoor te dateren op Hemelvaart 1488.
Op de foto van vóór de restauratie is de naam POEBO onherkenbaar. Op de tweede letter na zou dit juist gerestaureerd kunnen zijn, maar de tweede letter is vermoedelijk eerder een H; na de restauratie lijkt boven de O nog een linkerbovenstuk van de stok van (blijkbaar) een H zichtbaar gebleven te zijn. De juiste lezing zou dus PHEBO kunnen zijn.
WICARIUS: De schrijver lijkt een verschil gemaakt te hebben tussen de lettervormen V en W, die niet altijd gebruikt zijn op de manier waarop wij dat zouden doen, maar dat is in die tijd geen zeldzaamheid. Bij WAS in r. 5 is dit op de foto goed te zien. We moeten in de overige gevallen vertrouwen op de interpretatie van restaurator. Consequentie is echter dat dan daadwerkelijk WICARIUS, WOGEDE en VAL gelezen moet worden.
De tekst KECK WOGEDE lijkt terecht zo te zijn gerestaureerd. De R is blijkbaar achterwege gelaten; de W is in overeenstemming met de foto en deze afwijkende spelling komt vaker voor.
EPPO de naam is onduidelijk overgeschilderd, waardoor er YPO lijkt te staan. Het zijn echter vermoedelijk twee P's, die een stok delen, zoals in dit schrift gebruikelijk is. Van de E is de rechterbovenlijntje onvolledig gerestaureerd.
BEKANT: de rechterzijde van de A lijkt onvolledig te zijn aangebracht, waardoor er BEKENT lijkt te staan.
TYBBO: de restauratie van de T lijkt aan te sluiten op de foto van vóór de restauratie. Het dwarsstreepje is op de foto niet te zien is opvallend laag aangebracht, anders dan de andere T's in het opschrift. Gezien de ongewoonheid van de naam Tybbo is een lezing als LYBBO (bedoeld als Lyubbe) wellicht verkieslijker.
Het woord SINER is onduidelijk gereconstrueerd, waardoor er haast FRAU lijkt te staan. SINER is echter ongetwijfeld bedoeld en op de oude foto duidelijk herkenbaar.
N.B. Destijds deels met schimmel bedekt; thans gerestaureerd. Afgebeeld (vóór de restauratie): S. H. Achterop, P. van der Wal, G. G. Wolthuis. Meeden. Geschiedenis van een Gronings dorp. Groningen 1969, Blz. 33. Nieuwe transcriptie door met dank aan H. Stuut en dr. O.D.J. Roemeling.
GDW, blz. 143, nr. [515] gaf als transcriptie: ALS MEN SCREF DUSENT VIER HONDERT JAR, / WAS ...S ACHT UND TACHTIGH ... , / DO WAS DUSSE KERKE GESACRERT / ... OD ... NDER ... IEL .... / DE DO ... WAS BET HER HERMEN / HER ... VICARIUS VAN DE MEDEN.
HER IDO SYN EERSTE MYSSE SANCK / DE KERKVOGEDE SINT DUS GENANT / ELTIO ELLYKS SEER VAL BEKANT / AYBBO SIRENS OCK MYT SINER VLYT / EGGE FOKENS, GOD SYE BENEDYT.
Achterop gaf de transcriptie: ALS MEN SCREF DUSENT VIER HONDERT JAR, / WAS ...S ACHT UND TACHTICH ... / DO WAS DUSSE KERKE GESACRERT / ... OD ... NDER ... IEL .... / DE DO ... WAS BET HER HERMEN / HER ... VICARIUS VAN DE MEDEN. /HER IDO SYN EERSTE MYSSE SANCK / DE KERKVOGEDE SINT DUS GENANT / ELTIO ELLYKUS SEER VAL BEKENT / AYBBO SIBENUS OCK MYT SINER VLYT / (E?)GGE FOKENS, GOD SYE BENEDYT.
Pathuis maakt hierop enige correcties: TACHTIGH i.p.v. TACHTIGH, ELLYKS i.p.v. ELLYKUS, BEKANT i.p.v. BEKENT, SIBENS i.p.v. SIBENUS, EGGE i.p.v. (E?)GGE.
Op grond van de foto bij Achterop (die niet alle teksten herkenbaar toont) zijn de volgende correcties c.q. opmerkingen te maken:
(Y?)AER i.p.v. JAR
WAS ...S zal ten rechte DAR NA moeten luiden; TACHTICH lijkt juist; Pathuis corrigeerde ten onrechte.
WAS zal ten rechte VOERT of WOERT moeten luiden.
BET zal HET moeten luiden
ELLYK(U)S: beide oplossingen zijn mogelijk. Het afkortingsteken staat gewoonlijk voor -US, maar oplossing als -ENS of -ES lijkt eerder bedoeld te zijn; Pathuis' lezing BEKANT lijkt inderdaad juister, niet alleen vanwege het rijm, maar ook op grond van de vorm van de letter
De lezing AYBBO lijkt te zijn ingegeven door de decoratie in de marge. TYBBO sluit meer aan bij de lettervorm. Mogelijk is ook LYBBO, maar de andere voorkomens van de L geven meestal een minder lange stok. De schrijver varieert op dat punt echter regelmatig (vgl. HER en HERMEN, BEKANT en BENEDYT enz.); SIBEN(U)S: beide oplossingen zijn mogelijk. Hier lijkt een oplossing als -S eerder bedoeld te zijn; BEKANT lijkt inderdaad juister, niet alleen vanwege het rijm, maar ook op grond van de vorm van de letter
EGGE lijkt terecht door Pathuis gecorrigeerd te zijn

2. Gedenktekenen

a. Grafzerk

[516]A° DNI 1558, DE 3 DACH AUGUSTI, IS GESTORVEN DE ERB. EERENTVESTE ENDE ... EERNE ... JARGES, DE ... NAESTE VOERIGE HEN YNT SESTE JAER AMPTMAN IN BEIDE OLDE AMPTEN IS GEWEST, DEN GOD GENEDICH SY.
Wapens: Rechts: Jarges. Links: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie eikebladeren, rangschikking onbekend [Ter Bruggen?].
Wapens in de hoeken: I Geschaakt en over alles heen een omgewende leeuw. II Huinga. III Ten Holte [1]. IV. Doorsneden: A. onherkenbaar; B. onherkenbaar behoudens de staart van een dier.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: RAG, Register Feith 1845, nr. l. Berneer Jarges. Zie: NAB, 1943-1948, blz. 75.
GDW, blz. 143, nr. [516].

fv. ZUIDBROEK (NA 1594)

1. Gebouwen

a. Kerk

1. Gedenksteen

[4506]1770. JOH. CONR. APPELIUS PASTOR, NANTKO AMSINGH EN HINDRIK AAPKENS KERKVOOGDEN.
GDW, blz. 813, nr. [4506].

2. Klokken, uurwerken en windvanen

a. Klokken

[4507]HARMANUS BORGEL, PASTOR, AEILKO TIADENS, WIBBO FOCKENS, KERCKFOGDEN. HARMAN KELDERMAN HEFT MI GEGOTEN IN DE NAMEN DER HILLIGE DREVOLDICHEIT 1603.
GDW, blz. 813, nr. [4507].

[4508]SAMUEL NEYTS, PASTOR, ANTWERP. AEILKO TIADENS, WIBBO FOCKENS, KERCKVOEGEDEN IN SUEBROKE. ANNO 1610 HARMEN KELLERMAN ME FECIT. MERTEN JACOPS.
N.B. Sedert 1943 niet meer aanwezig.
GDW, blz. 813, nr. [4508].

3. Meubilair

a. Preekstoel

[4509]1736 IS DESE PREDIGSTOEL GEMAAKT ALS CONRADUS KLUGKIST PASTOR, HARMEN MENSSENS EN ONNO FOCKENS KERKVOOGDEN WAREN.
N.B. Afgebeeld: LNB, blz. 7, 9. MON, plaat XCV.
GDW, blz. 813, nr. [4509].

b. Orgel

[4510]MDCCXCIV, TOEN JOH. CONR. APPELIUS PASTOR, TJAKKO AAPKENS EN SIBOLT D. EPPES KERKVOOGDEN WAREN, IS DIT ORGEL DOOR F. C. SNITGER EN H. H. FREYTAG VERVAARDIGD.
GDW, blz. 813, nr. [4510].

c. Banken

[4511]1671. ALS DANIEL WUSSIM WAS PASTOOR, DOE HEBBEN FOCCO AMSINCK EN WILLEM SMAEL ALS VOOGHDEN IN DIT CHOOR LATEN MAKEN DESE BANCKEN ENDE FLOER.
Wapens: Rechts: Onherkenbaar. Drie met twee pijlen van boven naar beneden schuinkruislings doorstoken harten [Amsingh?]. Links: Onherkenbaar.
N.B. Afgebeeld: Kijken naar de provincie Groningen. Groningen 1965. Blz. 67. Hier ten onrechte Noordbroek genoemd.814
GDW, blz. 813, nr. [4511].

[4512]Wapen: SEDILIA RENOVATA C. KLUGKISTIO V.D.M. GERH. SCHAFFERO N.V. ET HOMMONE ELTIES AEDIS CURATORIBUS A. AER. CHRISTI MDCCIX. Schildhouders: twee omziende leeuwen.
Wapen, vrijwel onherkenbaar: Groningen.
N.B. Bank, tevens koorafsluiting. Tekst in tweevoud, vrijwel gelijkluidend. Afgebeeld: MON, plaat XCV, Ook: LNB, blz. 7.
GDW, blz. 815, nr. [4512].

4. Voorwerpen ten behoeve van de eredienst

a. Bijbel

[4513]ELSSYNA THEODORICUS WILDEMAN MYN BIBLIA. HELLUM DEN 1 MAYUS 1773.
N.B. Huwelijkscontract Zuidbroek 12 mei 1774 Reind Abels en Elzina Theodoricus Wildeman. Zie: RAG, Rechterlijke archieven Vx 24.
GDW, blz. 815, nr. [4513].

5. Gedenktekenen

a. Grafzerken

[4513A]A° 1620, DE 7 DESEMB., IS DEN E. ENT FRO. HOMMO TIACKENS ... ENDE DEN 13 DESE. IN GODT GERUST, SIN SELE MET ALLE GELOVIGE SEELEN ALHIER VORWACHTEND EEN ZALIGE OPERSTANDINGE, SIN OLDER 54 JAREN.
Wapens: Rechts: Huismerk nr. 938, vergezeld van boven en van onderen van een klaverblad. Links: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen.
N.B. Hierbij: GDW, nr. 4515A. Bij perceel Heiligelaan 7. OMJ.
GDW, blz. 815, nr. [4513A].

[4514]ANNO 163., DEN 3 OCTOBRIS, IS IN DEN HEREN GERUSTET DE EERBAR FOCKE TIDDENS, OLT SYNDE OMTRENT 53 JAREN, VERWACHTENDE ALHIER ENE FROLICKE UPERSTANDINGE DORCH CHRISTUM.
Wapens: Rechts: Een omgewende leeuw. Links: Een lelie.
N.B. Niet meer aanwezig. Mededeling.
GDW, blz. 815, nr. [4514].

[4514A]ANNO 1645, DEN 1 OCTOBER, IS DIE ERBARE LUITIEN KNIPLINCK CHRISTELICK IN DEN HEREN GERUST, OLT SINDS GEWEST 73 JASREN, VOORWACHTENDE EEN SALIGE UPERSTANDINGE DORCH CHRISTUM.
Wapen: Gedeeld: 1 een ster, een naar hoven ziende gezichtswassenaar en een ster onder elkaar; II huismerk nr. 201, vergezeld van de letters L.K.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 815, nr. [4514A].

[4515]ANNO 1652, DEN 23 AUGUSTI, IS DIE DEUGHTSAME HEMME HARMENS, HUISFROUWE VAN SALIGE CLAES CNOTTE, CHRISTELICKE IN DEN HEEREN GERUST, HAERE OUDERDOOMS 83 JAER, VORWAGHTENDE EEN VROLICKE OPERSTANDINGE IN CHRISTO.
Wapen: Gedeeld: I een struik; II doorsneden: a. een kreeft of een krab: b. drie sterren.
NA DIT LEVENT DAT EUWEGE LEVENT. AMEN.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GSL, blz. 467.
GDW, blz. 815, nr. [4515].

[4515A]ANNO 1653, DEN 13 FEBERUARY, IS DE ERBAR POPPO HOMMENS CHRISTELICK IN DEN HEEREN GERUST, VOORWACHTEND EIN ZALIGE OPERSTANDINGE DOER CHRISTUM.
N.B. Zie: GDW, nr. 4513A. OMJ. 814
GDW, blz. 815, nr. [4515A].

[4515B]ANNO 1659, DEN 3 APRIL, IS CHRISTELICK IN DEN HEERE ONTSLAEPEN DIE EERBARE OCKO AEPKENS, OLT ZYNDE ONGEVER 57 JAER, VERWACHTENDE MET ALLE CHRISTGELOVIGEN EEN VROOLICKE OPSTANDINGE DOOR CHRISTUM.
Wapens: Rechts: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen onder elkaar. Rechts: Een arm, houdend een zwaard schuinlinks, vergezeld in de schildvoet van drie klaverbladen naast elkaar, de middelste iets lager.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 815, nr. [4515B].

[4516]ANNO 1661, DEN 6 DECEMBER, IS CHRISTELYCK IN DEN HEERE ONTSLAPEN DE EER ENT ACHTBARE POPKO STICKER, OLT ZYNDE ONGEVER 33 JAEREN, VERWACHTENDE MET ALLE CHRISTGELOOVIGEN EEN VROOLYCKE OPEERSTANDIGE TEN EEUWIGEN LEVENT.
Wapens: Rechts: Gedeeld: I een met twee pijlen van boven naar beneden schuinkruislings doorstoken hart; II voor zover herkenbaar: een op een voetboog gezeten vogeltje. Links: Een geharnaste arm, misschien houdend een zwaard, de arm van onderen vergezeld van twee klaverbladen.
N.B. Bij woning Torenstraat B 31.
GDW, blz. 815, nr. [4516].

[4516A]ANNO 1664, DEN 17 MAIUS, IS CHRISTELYCK IN DEN HEERE ONTSLAPEN DIE DEUGHTSAEME JONGEDOCHTER DIEWERTIEN ABELS, DOCHTERTIEN VAN DE EERB. ABEL EYSSENS, OUT ZYNDE INT 18 JAER, VERWACHTENDE MIT ALLEN CHRISTGELOOVIGEN EEN VROOLYCKE OPEERSTANDINGE TEN EUWIGEN LEVENT.
Wapens: Twee tegen elkaar klimmende, meer dan halve leeuwen. Links: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen onder elkaar. Helmteken: een uitkomende leeuw.
GHY DIE VERSTAET DIT WEL, BESIET ...S DIE MENS EEN ENCKEL M ... LEIT MYN LYF IN DAER DEN RUST / DIE ZIEL GENIET BY GODT DIE LUST.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 815, nr. [4516A].

[4517]ANNO 1666, DEN 14 JUNY, IS IN DEN HEERE ONTSLAPEN DIE DEUCHTSAEME YCKE OOMKES, NAEGELAETEN WED. VAN SALIGHE WALDRICK EPPES, VERWACHTENDE EEN SALIGHE OPPERSTANDINGE DOOR CHRISTUM.
Wapens: Rechts: Een versmalde dwarsbalk, gaand over een lelie, rechts en links vergezeld van een uit de balk komende struik niet drie rozen en van onderen van een klaverblad. Links: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen onder elkaar. Helmteken: een lelie.
HYR LIGGEN MYN VRINDEN / AN BEI DEES SYDEN / VEERWACHTENDE MIT MI / HET EEUWIGE VERBLYDEN.
GDW, blz. 815, nr. [4517].

[4517A]ANNO 1675, DEN 25 NOVEMB., IS DE EHR EN DEUGHTSAME FROUWE EPPENS, DE HUISVROUWE VAN DEN EHR EN ACHTBAREN EPPO TYACKENS, CHRISTELYCK IN DEN HEEREN ONTSLAPEN, HARES OUDERS ONGEVER 73 JAREN, VERWACHTENDE MIT ALLE WAERE GELOVIGEN EEN VROLICKE OPERSTANDINGE DOOR CHRISTUM.
Wapens: Rechts: Drie leliën. Links: Een leeuw. Helmteken: een lelie.
Bijbeltekst: Filippensen 1:21.
N.B. Onder gras. OMJ.816
GDW, blz. 815, nr. [4517A].

[4518]ALS 35 JAAREN, 9 MAANDEN EN 11 DAGEN WAREN GEËNDT / HEEFT MYN GODT MY VERLOST UIT DES WERELDS ELEND / WANNEER IK VAN MY 11STE KIND WAS IN DE KRAAM GEKOMEN / HEEFT MYN GODT MYN ZIEL TOT HEM OPGENOMEN.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: RAG, Archief Sijpkens, inv. nr. 2. "Opschrift van de grafsteen van de e. Mechteltjen Arents, huisvr. van Nanno Amsingh, zynde in de kraam gestorven den 11 july 1682". De niet vermelde plaats zal Zuidbroek zijn. Vergelijk: GDW, nr. 4519.
GDW, blz. 816, nr. [4518].

[4518A]ANNO 1689, DEN 17 NOVEMBER, IS DEN EERSAEMEN LUIRT HAYES, IN SYN LEVEN OUDERLINGH EN GEËLIGEERDE VANT KASPEL ZUYTBROECK ENDE MUNTENDAM, SEER CHRISTELYCK IN DEN HEERE ONTSLAEPEN, ZYNES OUDERDOOMS ONGEVEER 74 JAEREN, VERWACHTENDE MET ALLE WAERE GELOOVIGEN EEN SAELIGHE OPSTANDINGE TEN EEUWIGEN LEVEN ALLEEN DOOR JESUM CHRISTUM.
Wapens: Rechts: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen onder elkaar. Links: Huismerk nr. 913, vergezeld van de letters L.H. en van drie klaverbladen.
MYN ZIEL IS VAN MY WECH GERUCKT / EN 'T LICHAEM HIER IN 'T GRAF GEDRUCKT / MYN ZIEL, DIE RUST IN 'T HEMELSHOF / EN 'T LICHAEM RUST IN 'T AERTSCHE STOF / NOCH IS MYN HOOP, O LIEVE ZIEL / NOCH IS MYN TROOST, O TWIEDE DIEL / DAT ICK NOCH EENS IN CHRISTI RYCK MET U SAL LEVEN EEUWICHLYCK.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 816, nr. [4518A].

[4519]ANNO 1690, DEN 10 SEPTEMBRIS, IS DIE EERSAME NANNO AMSINGH, IN SYN LEVEN KERCKVOOGHT TOT ZUITBROECK ALSMEDE ZYLVEST VAN TERMUNTERZYL, CHRISTELYCK IN DEN HEEREN ONTSLAPEN INT 50 JAER SYNS OUDERDOMS, VERWACHTENDE MET ALLE WARE GELOOVIGEN EEN SALIGE OPEERSTANDINGE DOOR CHRISTUM JESUM.
Wapens: Rechts: Drie met twee pijlen van boven naar beneden schuinkruislings doorstoken mensenharten. Links: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen onder elkaar. Helmteken: een uitkomend hert.
HIER RUST NU EENE IN DIT GRAFF / DIE SICH GEHEELYCK OVER GAFF / VOOREERST SYN ZIEL AN GODT DEN HEER / DAN TOT SYNS NAESTEN NUT EN EER / EN DAERIN HEEFT HY VOORT GEGAEN / TOTDAT SYN LEVENT WAS GEDAEN / SOODAT NIEMANT AN HEM GEDENCKT / OF WENSCHT HEM TOE, DAT GODT HEM SCHENCKT / DIE VREUGHT, DAER HY SYN KINDREN AL MET CROONEN EN BESCHENCKEN SAL.
GDW, blz. 816, nr. [4519].

[4520]ANNO 1694, DEN 17 DECEMBRIS, IS IN DEN HEERE GERUST FOCKE ARENTS, SOONTIEN VAN DE WEDMAN JAN ARENTS, ONGEVEER TWE JAER SYNS OUDERDOOMS.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GSL, blz. 469.
GDW, blz. 816, nr. [4520].

[4521]ANNO 1697, DEN 2 FEBRUARYUS, IS SEER CHRISTELYCK IN DEN HEERE ONTSLAEPEN DEN EERSAMEN JAN ARENTS, WEDMAN EN KERCKVOOGHT TOT SUYDTBROECK, OUT ONGEVEER 41 JAEREN, VERWACHTENDE MET ALLE WARE GELOOVIGEN EEN SALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM.
Wapens: Rechts: Een omgewende ploeg, met zool en zonder wiel, en een eg met vier rijen van acht tanden, onder elkaar. Links: Drie met twee pijlen van boven naar beneden schuinkruislings doorstoken mensenharten [Amsingh]. Helmteken: een uitkomende leeuw.817
IN VREDE LEVEND, EENSGESINT / VAN LANT, VROUW, KINDREN SEER BEMINT / TROF MY DIE DOOT SYN SCHERPSTE SWAARD / SELFS RUCKT MYN ZIEL TEN HEMELVAERD / 'K RUST NU ALHYR, DOCH VOOR EEN TYDT / MYN ZIEL HAER IN DEN HEER VERBLYDT / TOTDAT MYN LICHAEM ONBEVLECKT / OOCK HEERLYCK WERDE OPGEWECKT.
GDW, blz. 816, nr. [4521].

[4521A]ANNO 1697, DEN 17 FEBRUARY, IS DEN EERSAEMEN FOCKO OLGERS, IN SYN LEVEN COOPMAN TOT ZUITBROECK, SEER CHRISTELYCK IN DEN HEERE ONTSLAEPEN IN HET 53 JAER SYNS OUDERDOOMS, VERWACHTENDE MET ALLE WAERE GELOOVIGE ... EEN SAELIGE OPSTANDINGE TEN EEUWIGEN LEVEN ALLEEN DOOR JESUM CHRISTUM.
Wapens: Rechts: Drie leliën. Links: Op een terras een boom en daartegen klimmend een omgewend hert met een groot gewei en een hert met een klein gewei. Helmteken: een lelie.
DIE HIER NU LEYT EN IS NIET DOOT / MAER LEEFT EIRUS! IN ABRAMS SCHOOT / ZYN LICHAEM SLAEPT EN WERCKT NIET MEER / ZYN ZIEL LEEFT! HEERLYCK BY DEN HEER / HY NU BESIT DE SAELICHEYT VOOR 'S WERELTS GRONT HEM TOEBEREYT / TOTDAT SYN LICHAEM ONBEVLECKT / DOOR CHRISTUM WERDE OPGEWECKT.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 817, nr. [4521A].

[4521B]... E GERUST DIE EER ... JAREN ...
Wapens: Rechts: Op een verkort gewelfd terras een boom, de rechterschildrand begeleid van een eikel, een klaverblad en een eikel onder elkaar, de linkerschildrand begeleid van een klaverblad, een eikel en een klaverblad onder elkaar. Links: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen onder elkaar. Helmteken: een klaverblad.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 817, nr. [4521B].

[4521C]ANNO 1718, DEN 21 NOVEMBER, IS TRYNTIE EMES OVERLEDEN, OUDT 30 JAAR.
ANNO 1734, DEN 23 NOVEMBER, IS EGGE EMES OVERLEDEN, OUDT 34 JAAR.
ANNO 1746, DEN 26 OCTOBER, IS ALBERT EMES OVERLEDEN, OUDT 50 JAAR.
ANNO 1753, DEN 30 AUGUSTUS, IS WIEA EMES OVERLEDEN, OUDT 62 JAAR.
ALLE KINDEREN VAN WYLEN EMO CLASENS EN GRIETIE ALBERTS.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 817, nr. [4521C].

[4522]ANNO 1719, DEN 19 NOVEMBER, IS DE EERSAME HARMANNUS STHEEMAN, IN DER TIT BROUWER TOT ZUITBROECK, IN HET 27STE JAAR ZINS OUDERDOMS CHRISTELICK IN DEN HERE GERUST, VERWAGTENDE DOOR GODTS GENADE MET ALLE WARE GELOOVIGE CHRISTENEN EEN ZALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM.
Wapen: Gedeeld: I in een brouwkuip twee moutgrepen schuinkruislings, vergezeld van boven van een omgekeerde, geledigde vijfpuntige ster; II een leeuw.
ZOO HAAST MYN LEVENS MIDDAGZON / VOORSPOEDIG ZYNEN LOOP BEGON / BEGON IK STRAKS MYN STERVEN / HET SCHEYDEN WAS VAN VROUW EN KIND / MAAR DEZULKE BOVEN GOD GEMIND / KAN NOYT GEEN HEYL BEËRVEN.
Spiegelmonogram, gevormd van de letters G.S.
GDW, blz. 817, nr. [4522].

[4523]ANNO 1724, DEN 22 NOVEMBERIS IN DEN HEERE GERUST DE EE[R]SAME EPPO ARENTS, IN DE[R] TYT OUDERLING, ZYLVEST EN O... KERCKVOOGT TOT ZUIDTBRO[ECK] IN HET 64<STEJAAR ZYNS OUDER818[DOMS], VERWAGTENDE MET ALLE WA[RE] GELOVIGEN EEN ZALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRIST[UM].
N.B. Bij woning Kerkstraat 73.
GDW, blz. 817, nr. [4523].

[4524]ANNO 1726, DEN 19 MEERT, IS DE EER EN DEUGTSAME VROL EPPIEN AMSING, WEDUWE VAN WYLEN DE WEDMAN EN KERKVOOGT JAN ARENTS, IN DEN HEERE GERUST IN HET 63STE JAAR HAARS OUDERDOMS, VERWAGTENDE EEN ZALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM.
Wapen: Gedeeld: I Drie met twee pijlen van boven naar beneden schuinkruislings doorstoken harten; II een omgewende ploeg, met zool en zonder wiel, en een eg, met vier rijen van vijf tanden, onder elkaar. Helmteken: een met twee pijlen van boven naar beneden schuinkruislings doorstoken hart.
NADAT MYN EGAAS STERFLYK DIEL / VOOR VELE JAREN MY ONTVIEL / BESCHEEN MY HET GELUK, DAT IK / IN MY VERVULT ZAG DOOR 'T BESCIK / VAN GOD 'T GEEN OPGESLOTEN LIGT / IN D'HOULYKSZEGEN, 'T WAS 'T GESIGT / DES NAGESLAGTS, DOG 'T BESTE ZIET / MYN ZIEL NU VREED EN VREUGT GENIET.
GDW, blz. 818, nr. [4524].

[4525]ANNO 1732, DEN 30 NOVEMBER, IS DE EERBARE ANNIGHIN JANS MUNTINGS, WEDUWE VAN DE ERSAME TIDDO JURJENS, IN DER TYT WONAGHTIGH TOT ZUIDBROEK, IN HET 92E JAER HAERS OUDERDOMS IN DEN HEERE ONTSLAPEN, VERWAGTENDE EEN ZALIGE OPSTANDINGE ALLEEN DOOR JESUM CHRISTUM.
Wapen: Gedeeld: I huismerk nr. 64; II doorsneden: a. drie leliën; b. drie klaverbladen.
GDW, blz. 818, nr. [4525].

[4526]ANNO 1719, DEN 22 OCTOBER, IS EMO CLASENS OVERLEDEN. ANNO 1733, DEN 10 MEERT, IS GRIETIE ALBERTS, WEDUWE WYLEN EMO KLASENS, OVERLEEDEN.
GDW, blz. 818, nr. [4526].

[4527]ANNO 1742, DEN 22 JANUARIUS, IS DE EERBARE WIEIE JANS. DE GEWEESENE HUISVROUWE VAN DE EERZAME ALBERT EGGES, IN DER TYT WOONAGTIG TOT ZUIDTBROEK, IN HET 49<STE JAAR HAARS OUDERDOOMS IN DEN HEERE ONTSLAAPEN, VERWAGTENDE DOOR GODES GENADE MET ALLE WAARE GELOOVIGE CHRISTENEN EEN ZALIGE OPSTANDINGE TEN EEUWIGEN LEEVEN ALLEEN DOOR JESUM CHRISTUM.
Wapen: Gedeeld: I een halve adelaar; II drie klaverbladen onder elkaar.
MYN ROOT LYF VINT MEER RUST ALHIER / IN 'T STOF BY MAN EN KINDERS VIER / DAN HET EENS LEEVEND HAD OP AART / SCHOON MET VEEL ZEEGENING GEPAART / WIER EINDE GAF MYN SORG EN SWEET / EEN ENGE BUS EN LINNEN KLEET / O IDEL MENS. VLIET 'S WEERELTS SCHYN / VREEST GOD EN 'T SAL U ZALIG ZYN.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: RAG, Historische verzameling, nr. 1. Vers: Mededeling.
GDW, blz. 818, nr. [4527].

[4528]ANNO 1742, DEN 25 MAYUS, IS DE E. BROUWER HINDERYCKUS STHEEMAN SEER CHRISTELYK IN DEN HEERE ONTSLAPEN IN HET TWEE EN DERTICHSTE JAAR SYNES OUDERDOMS, VERWACHTENDE MET ALLE GELOVIGEN DE SALIGE OPSTANDINGE DOOR CHRISTUS JESUS. AMEN.
Wapen: Een brouwketel, vergezeld van boven van huismerk nr. 593.
GEEN BANDEN DER NATUUR ZOO NET / SCHOON NOCH SOO LAAT GEBONDEN / OF WORDEN MET DEN TYDT VERSET EN DOOR DE DOODT ONTWONDEN / VAN VROUW EN KINDERS KLEINE /819 MAAR DIE SYN HERT ALLEINE / AN JESUS ARM VERBONDEN / DIE SAL DES HEEREN HEIL / HYRNAMAALS ONDERVINDEN / EN HEBBEN TOT SYN DEIL.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GSL, blz. 469.
GDW, blz. 818, nr. [4528].

[4529]ANNO ...45 ... DE ... AMS ... PIE ... UIK ... SOO ...
Wapen: Drie met twee pijlen van boven naar beneden harten schuinkruislings doorstoken harten [Amsingh].
N.B. Mededeling.
GDW, blz. 819, nr. [4529].

[4529A]ANNO 1760, DEN 29 JULY, IS DE EERSAME ALBERT FECKES, IN LEVEN ZYLVEST VAN ZUIDBROEK EN MUNTENDAM, IN DEN HEERE GERUST, OUT INT 73STE JAAR, VERWAGTENDE EEN ZALIGE OPSTANDINGE DOOR JESUM CHRISTUM.
Wapen: Een omgewende ploeg met een zool en zonder wiel.
DEWYL DE MENSCHE IS VAN AARDE.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 819, nr. [4529A].

[4530]JUFFROUW ASSIEN ARENS, WED. VAN WYLEN DE HR. COMMYS EN PROVIANTMEESTER C. C. EMMERY, OVERLEEDEN DEN 12 JULY 1764, OUD 80 3/4 JAAREN.
Wapens: Rechts: Drie gebladerde halmen naast elkaar, elk met een aar of kolf, waaruit aan de top een bundel stamperstijlen. Links: Een omgewende ploeg met groot voorwiel, en een eg, onder elkaar, de tanden, van de eg in vier rijen van vier, niet zichtbaar.
GDW, blz. 819, nr. [4530].

[4531]ELLIGJEN TIDDENS, WEDUWE VAN WYLEN DEN KOOPMAN JOOST STHEEMAN, GEBOREN DEN 12 MAART 1675, GESTORVEN DEN 9 APRIL 1766.
Wapens: Rechts: Een brouwketel, vergezeld van boven van huismerk nr. 593. Links: Gedeeld: I een dwarsbalk, beladen met twee tegenelkaar klimmende halve leeuwen; II een dwarsbalk, beladen met drie klaverbladen naast elkaar, de dwarsbalk vergezeld van drie eikels.
N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: GSL, blz. 470.
GDW, blz. 819, nr. [4531].

[4532]HIER RUST GRIETIE BOTIES, WEDUWE / VAN DE ZYLVEST ALBERT FECKES, GEBOOREN DEN 21 DECEMBER 1686, OVERLEDEN TOT ZUIDBROEK DEN 29 MAART 1772.
Wapen: Drie veelbladige rozen.
N.B. Fragment met eerste vijf woorden sedert c. 1965 te Warffum, Westervalge 79. Restant onder gras. OMJ. Zie: DTB, nr. 589.
GDW, blz. 819, nr. [4532].

[4533]Edze Botjes, geboren 9 juni 1756, overleden 16 oktober 1781.
N. B. Niet meer aanwezig. Mededeling.
GDW, blz. 819, nr. [4533].

[4534]DEN 22 AUG. 1795 OVERLEED DE EERSAME VROUW ANNA TYARKS, IN LEVEN HUISVROUW VAN DE ZYLVEST EPPO EDSES, IN DEN OUDERDOM VAN 41 JAREN, 8 MAANDEN EN 26 DAGEN, NA EEN EGTVERBINTENIS VAN RUIM 21 JAREN.
GDW, blz. 819, nr. [4534].

[4535]Eltje Botjes, geboren 28 december 1776, overleden 12 oktober 1804.
Wapen: Een ploeg.
N.B. Niet meer aanwezig. Mededeling.820
GDW, blz. 819, nr. [4535].

[4536]NO. 10. GEORG. ALBERT ABBRING, IN LEEVEN PASTOR TE ZUIDBROEK EN MUNTENDAM, GEBOOREN DEN 4 AUG. 17[59], OVERLEEDEN DEN 1[3] DEC. 18[04].
N.B. Vergelijk: NGP, blz. 1.
GDW, blz. 821, nr. [4536].

[4537]Vervallen.
GDW, blz. 821, nr. [4537].

[4538]TER GEDACHTENIS VAN DE EERZAME BOTJE ALBERTS, IN LEVEN ERFGEZETEN TE ZUIDBROEK, GEBOOREN DEN 24 AUG. 1724 EN GESTORVEN DEN 28 DECEMBER 1806.
Wapen: Een omgewende ploeg met groot voorwiel.
OP ... ONVERWAGTS AAN MYN OUDERS ZY / DRIE KINDEREN HIER BENEEN / ELK, DIE DIT PAD KOMT TREEN / GEDENKT DOCH STEEDS AAN MY / MOCHT JESUS NU ONS BORGE WEESEN / DAN ZULLEN WY IN HET HEMELHOF / ZINGEN GODE EEUWIG LOF. HALLELUJA.
N.B. Sedert c. 1965 Warffum, Westervalge 79.
GDW, blz. 821, nr. [4538].

[4539]VROUWE ANNA SIBERDINA WICHERS, IN LEEVEN ECHTGENOTE VAN DE HR. EN MR. ADRIAAN WILDERVANCK, GEBOREN DEN 18 MAI 1735 EN OVERLEDEN DEN 27 JUNI 1811.
Wapen: Wichers.
GDW, blz. 821, nr. [4539].

[4540]TER GEDACHTENISSE VAN VROUWE WYPKE TJAPKES FOCKENS, EERST GEHUWD AAN DEN KERKVOOGD TIDDO SIERTS OP DE MEEDEN IN DEN OLDAMTTE, LAASTTELYK WEDUWE VAN DEN ZYLVEST EN KERKVOOGD WUBBO CORNELIUS FOCKENS TE NIEUWOLDA, GEBOREN TE ZUIDBROEK DEN 4 JANUARY 1745 EN ALDAAR GESTORVEN DEN 22 JANUARY 1812.
Wapen: Doorsneden: A. twee tegen elkaar klimmende uitkomende leeuwen; B. horizontaal gearceerd.
GDW, blz. 821, nr. [4540].

[4540A]TER GEDACHTENIS VAN DEN ZYLVEST EPPO A. EDZES, WEDUWNAAR VAN VROUWE ANNA TJARKS, GEBOREN DEN 20 NOVEMBER 1742 TE ZUIDBROEK EN ALDAAR OVERLEDEN DEN 30 JULY 1813.
N.B. Onder gras. OMJ.
GDW, blz. 821, nr. [4540A].






Contact


Bron: A. Pathuis, Groninger gedenkwaardigheden. Teksten, wapens en huismerken van 1298-1814
(Assen/Amsterdam 1977), met aanvullingen en correcties door R.H. Alma.
Met dank aan Elibert Datema voor het scannen en ocr'en.
Aanvullingen en correcties graag naar mailredmeralmanl.



Laatst bijgewerkt 19 november 2015
Naar begin van de pagina