|
De grafzerken van Farmsum
In 2012/2013 zijn bij opgravingen in de kerk van Farmsum tientallen grafzerken tevoorschijn gekomen uit de periode 1474-1749. Deze stenen zijn beschreven in het ter gelegenheid van Open Monumentendag 2013 verschenen boek De grafzerken van Farmsum. Spiegel van een heerlijkheid. Hierin zijn niet alleen de beschrijvingen van de gevonden zerken opgenomen, maar ook afbeeldingen, wapentekeningen en achtergronden van de overledenen. Ter gelegenheid van Open Monumentendag 2014 is een tweede, uitgebreide druk van dit boek verschenen, dat 96 pagina's telt en is te verkrijgen bij de Protestantse Gemeente te Delfzijl, p/a P. Lanting, Farmsum, tel. 0596-615418, p.lanting@hetnet.nl. Het boek kost € 15,-, exclusief verzendkosten.
l. FARMSUM (VÓÓR 1594)
1. Klokken, uurwerken en windvanen
a. Klok
| [314] | ... YNT JAER ONS HEEREN MCCCCCXXVII.
| Op een terras een omgewende gepluimde helm, liggend aan de voeten van een staande en aanziende geharnaste man met baret en baard, steunend met de rechterhand een slagzwaard en houdend in de linkerhand een lans, waaraan een lange smalle vlag, beladen met een kruis, vergezeld van vier rozen, in elke hoek één. Onder het terras een vrijwel onherkenbaar gemaakt wapen: Ripperda. Schildhouders: twee vrouwelijke arabesken. |
| N.B. Vrijwel geheel afgehakt randschrift. Gegoten ten tijde van Bolo Ripperda door Goebel Zael. Zie: M. E. van der Meulen. Bolsward's kunst en kunstgeschiedenis. Sneek 1888. Blz. 28. Ook: RIP, Blatt 2, Nr. 19. |
| GDW, blz. 104, nr. [314]. |
|
2. Gedenktekenen
a. Grafzerk
| [315] | INT JAER UNSES HEEREN 1400 STARF UNCKO RIPPERDA, HOVETLING THO FARMSUM UND WEDDA, PROWST THO FARMSUM UND THO LOPPERSUM.
| N.B. Niet meer aanwezig. Vermeld: Eggerik Beninga. Volledige chronyk van Oostfrieslant. Uytgegeven door Eilhardus Folkardus Harkenroht. Emden 1723. Blz. 170. Geringe tekstafwijkingen: Almanak ter bevordering van kennis en goeden smaak, 1836, blz. 14. |
| GDW, blz. 104, nr. [315]. |
|
y. FARMSUM (NA 1594)
1. Klokken, uurwerken en windvanen
a. Klok
b. Windvaan
| [1169] | Een gekroonde zeemeerman, houdend in de rechterhand een schuin naar beneden gericht zwaard en in de achterwaarts gerichte linkerhand een van de beide om elkaar gestrengelde staarten.
| GDW, blz. 253, nr. [1169]. |
|
2. Meubilair
a. Avondmaalstafel
| [1170] | L.S.R. A.E.B. 1773.
| N.B. GMG, nr. 474. Lammert Schotto Rengers van Farmsum en Ambrosia Elisabeth Bentinck. Zie: GHB, 1910, blz. 385. |
| GDW, blz. 253, nr. [1170]. |
|
b. Doopvont
| [1171] | Kwartieren:
N.B. Tuinvaas, afkomstig van Haickema, Zeerijp, opgehaald uit pastoriegracht Farmsum, daarna doopvont, sedert c. 1924 in niet in alle opzichten verantwoorde heraldieke kleuren. Vierzijdig afgebeeld: NLW, 1923, k. 192/193; eenzijdig: MON, plaat XXII, 3. Kwartieren van Habbina Elisabeth Alberda, overleden 7 maart 1717, ondertrouwd Groningen 1 februari 1690 Willem van Borck. Zie: NLW 1923, k. 188-194. 1948, k. 30.
Pendant van deze vaas, opgehaald uit gracht van voormalige borg Farmsum, 1880, nu bij Menkema, Uithuizen. |
| Vierzijdig afgebeeld als boven, eenzijdig MON, plaat XX11, 1. OBS, blz. 529. Kwartieren van Willem van Borck, overleden 22 maart 1720. Zie boven. |
| GDW, blz. 253, nr. [1171]. |
|
c. Orgel
| [1171A] | 1696. HEB IK HOOGWELGEBOREN VROUW CATHRYNA VAN DER NOOT, WEED. RENGERS, VROUW VAN TUWINGA EN FARMSUM C.A., ZYNDE NU ANDERHALF JAAR WEED. GEWEEST, IN JUNY 26 JAAR OUD, HEBBENDE VYF KINDERTJES, WAARVAN 3 SOONEN EN TWEE DOGTERS. DIT ORGEL HEBBEN LATEN REPAREREN EN DEZE PUISTERS LAETEN NIEWE MAECKEN DOOR MONSIEUR JOACHIM KEYSER, WAARVAN DEZEN TOT GEDACHTENISSE VAN ONZE NAECOMLINGEN. A. MUNTINGHE, B. ROMELINGH.
| N.B. Op blaasbalg. Niet meer aanwezig. Vermeld: Edouard G. J. Gregoir. Historique de la facture et des facteurs d'orgue. Antwerpen 1865. Pag. 290. Met correctie van fouten in transcriptie. Weduwe Edzard Rengers. Zie: NAB, 1950, blz. 236.254 |
| GDW, blz. 253, nr. [1171A]. |
|
3. Gedenktekenen
a. Rouwbord
| [1172] | HYR RUST BY SYN ILL. VOOROUDEREN DE HOOCHEDELE WELGEBOREN HEER HERO MORITS RIPPERDA, IN SYN LEVEN ERFHEER, DYCKGRAEF EN OVERSTE SCHEPPER TOT FARMSUM, WEYWERT, HEVESKES, OTERDUM, MITIIIUSEN, HELLEM EN SCHILWOLDA ETC.. NATUS DEN 24 APRILIS A" 1650, DENATUS DIE 19 OCTOBRIS A" 1681.
Wapen, helmteken en dekkleden: Ripperda.
Kwartieren:
|
| N.B. In Museum 'Fogelsangh state', Veenklooster. |
| GDW, blz. 254, nr. [1172]. |
|
b. Grafzerken
| [1173] | ANNO 1633, DEN 21 JUNY, STARF DE WELEDELE GESTRENGE ENDE EERENVESTE JONCKER HERO MAURIS RIPPERDA, TE FARMSUM ENDE HELLEM ERFLICK GESETEN, TEN DAM, FARMSUM, HELLEM, SCHILWOLDE, SIDDEBUREN, OOSTWOLDT ENDE DELFSIEL JONCKER ENDE HOEFTLYNC'K, OUDT SYNDE 41 JAREN.
| QUAE FUERAT CONGESTA ARCI NOSTRAE RENOVANDAE / MATERIA, HAEC PARTIM CESSIT IN HUNC TUMULUM l DUM MEA MEMBRA NITOR MULTUM DECORAT IUVENILIS / MORS INOPINA SUBIT CUNCTAQUE DEDECORAT / VITA QUID HAEC BELLA EST? IMBELLIS BULLA PROFECTO EST / ARCEM QUI SUPERAM QUAERITAT, ILLE SAPIT / NAM NEQUE MORS SUBIT HANC NEQUE TEMPUS CONFICIT ARCEM / SANGUINE QUAE CHRISTI EST PARTA ET APERTA MIHI. |
| Beeldhouwwerk: Een graftombe, waarop de overledene, liggend in doodsgewaad, benevens drie beelden: FORTITUDO, IUSTITIA, PRUDENTIA. |
| N.B. Afgebeeld: GSL, blz. 86?87. Kwartieren met gekroonde helmen, doch Clooster en Houwerda met wrong. Bij naam BENNINGA het wapen Beninga. Zie: Hermeneus. Maandblad voor de antieke cultuur, 34, 1962, blz. 76. |
| GDW, blz. 254, nr. [1173]. |
|
| [1174] | ANNO 1663, DEN 7 SEPTEMBER, IS DIE EERBAERE LAMBART BOTH, LAEKEN- EN HOLTKOOPER TOT FARMBSUM, IN DEN HEEREN GERUST, VOORWACHTENDE EEN SAELIGE OPEERSTANDINGE IN CHRISTO.
| Wapen: Gedeeld: I een horizontaal door twee naastclkaar geplaatste harten gaande omgewende pijl, waarop in het midden een boom; II gedeeld: 1 een halve adelaar; 2 drie klaverbladen onder elkaar, Helmteken: een boom. |
| GDW, blz. 254, nr. [1174]. |
|
| [1175] | ANNO 1666, DEN 20FN JUNIOS, IS IN DEN HEERE GERUST DE EERBARE ENDE SEER DUCHTSAEME JANTIEN SIPKENS DOCHTER, EN HUISVROU VAN DE OVERLEDENE SALIGE LAMMERT BODTS, OUT OTRENT IN HAER25528 JAER, ENDE LEIT ALHIER BEGRAVEN MET HARE DOCHTERTIE WILMYNTIE BODTS. GODT SY HAEREN SYEL GENADIC ENDE VERWACHTENDE EEN SALIGE OPSTANDINGE ALLEEN DOOR JESUM CHRISTUM. AMEN.
| Wapen: Gedeeld: I een halve adelaar; II op water een zwemmende gehalsbande zwaan met opgeheven vlucht. Helmteken: waarschijnlijk een uitkomende gehalsbande zwanekop. |
| ICK WAS GELYCK EEN SCHOONE BLOEM, DIE JEUGDIG STOND GEPERCKT / FROEG VOOR ONS OUDERDOM GHENOMEN VAN DER WERCK / OUT IN MYN 28STE JAER EN IN DEZEN SPELONCKEL GEBRACHT / OCH MENSCHEN, NEEMPT U TYT WAER, U BAET JONCKHEYT NOCH KRACHT. |
| GDW, blz. 254, nr. [1175]. |
|
| [1176] | ANNO 1670, DEN 23 NOVEMBER, IS DEN EERBAREN PETER CORNELYS, COOPMAN TOT FARMSUM, IN DEN HEEREN GERUST, OLT SYNDE 59 JAREN, VERWACHTENDIE EEN SALYGE OPSTANDINGE IN CHRISTO JESU.
| Wapen: Gedeeld: I een halve adelaar; II huismerk nr. 32. Helmteken: een uitkomende adelaar. |
| GDW, blz. 255, nr. [1176]. |
|
| [1176A] | 1804, DEN 17 JUNY, OVERLEED CORNELIA PALMAR, GELIEFDE HUISROUW VAN DE WEDMAN M. C. DIEPHUIS TE FARMSUM, NA EENE GENOEGLYK HUWELYK VAN EEN JAAR EN 3 WEEKEN, OUD 27 JAAR EN 2 MAANDEN.
| N.B. Onder gras. OMJ. Marcus Cornelis Diephuis, overleden Farmsum 22 maart 1839. Zie: Burgerlijke stand. |
| GDW, blz. 255, nr. [1176A]. |
|
| [1177] | MR. JANNES BARTODE.
| N.B. Grafnummer 11. Niet meer aanwezig. Vermeld: RAG, Archief hervormde kerk, inv. nr. 40e. |
| GDW, blz. 255, nr. [1177]. |
|
Contact
Bron: A. Pathuis, Groninger gedenkwaardigheden. Teksten, wapens en huismerken van 1298-1814
(Assen/Amsterdam 1977), met aanvullingen en correcties door R.H. Alma.
Met dank aan Elibert Datema voor het scannen en ocr'en.
Aanvullingen en correcties graag naar mail redmeralma nl.
|
|
|
